Świątynia Demeter w ELEUZIS była jedną z najważniejszych budowli sakralnych starożytnej Grecji. To tu, w miejscu, gdzie rozpoczynała się Święta Droga do Aten, przez dwa tysiące lat odbywały się rytualne obrzędy zwane misteriami. Według Pindara, który za czasów antycznych został jednym z wtajemniczonych i któremu pod groźbą śmierci w męczarniach nie wolno było ujawnić przebiegu ceremonii, każdy, kto „przeżył święte misteria w Eleuzis i ma zostać złożony do grobu, cieszy się, albowiem zna kres życia i nowy, boski początek”.

Początki kultu sięgają czasów mykeńskich, ok. 1500r. p.n.e.; związany był on z osobą Demeter (Ceres w mitologii rzymskiej), boginią zboża, oraz jej córką

Korą-Persefoną (w Rzymie utożsamianą z Proserpiną ), która według mitu co roku udawała się na cztery miesiące do podziemnego świata (Hadesu). Pod pewnymi względami misteria przypominały chrześcijańskie obrzędy wielkanocne, czczono bowiem wieczne odradzanie się życia na ziemi i jej bogów, cud płodności. Do V w. p.n.e. ceremonia przekształciła się w wielki, uroczyście obchodzony doroczny festiwal, na który ściągało do 30 000 Greków ze wszystkich państw-miast . Uczestnicy zbierali się w Atenach, w pobliżu Propylejów na Akropolu, skąd po odbyciu licznych rytuałów (m. in. wspólna kąpiel i oczyszczenie w zatoce Faliron) wyruszali Świętą Drogą do sanktuarium w Eleuzis (in. nazw. Elefsina, Elevsis, Eleusis).

Ruiny

Ruiny (wt.-nd. 8.30-15.00; 400dr) pochodzą z różnych okresów, świątynia była wielokrotnie przebudowywana, do dzisiaj zachowały się głównie fundamenty. Mistycznym przeżyciom przeszkadza też wyjątkowo nieromantyczna okolica. Najlepiej od razu pomaszerować do muzeum, gdzie obejrzeć można modele świątyni w różnych okresach historii. W pobliżu wznosi się Telesterion, czyli pozbawiona okien Sala Inicjacji, w której kapłani Demeter wystawiali „Świętości” i wypowiadali „Niewymawialne Słowa”.

Dojazd z Aten zapewniają autobusy # 880, # 853 i # 862 (w kierunku Elefsis, Skaramangas lub Aspropirgos) z Platia Eleftherias („E” na głównej mapce Aten, D2). Poprosić o wysadzenie przy Heroon (Świątyni), na lewo od drogi, niedaleko Eleuzis. Wycieczkę można połączyć z wyprawą do klasztoru w Dafni na tej samej trasie autobusu.