MISTRA, przytulona do stromych zboczy gór Taigetos, dla wielu jest największą atrakcją turystyczną na całym Peloponezie. W zdumiewająco dobrym stanie zachowało się tu kompletne miasto w stylu bizantyjskim, zamieszkane niegdyś przez ok. 42 tysięcy obywateli. Krętymi alejkami, przez monumentalne bramy, obok średniowiecznych domów i pałaców, a przede wszystkim licznych kościołów, z których kilka słynie z fenomenalnych fresków, chodzi się jak po jakimś gigantycznym muzeum architektury, malarstwa i rzeźby.

Nieco historii

Mistrę założyli Frankowie. W 1249r. Gotfryd (Guillaume) II de Villehardouin, czwarty frankoński książę Morei, zbudował tu zamek, który wraz z dwoma innymi (w Monemvassi i na półwyspie Mani) miał strzec jego posiadłości. Jednak w 1271 r. Frankowie zostali wyparci z Mistry przez Bizantyjczyków. To właśnie oni w tym odizolowanym trójkącie na południowym Peloponezie, obejmującym st&re terytoria Sparty, stworzyli Despotię (despotat) Mistry. Była ona ostatnią prowincją bizantyjs­ką w Grecji, a zarazem przez długie lata — ze względu na czasową słabość Konstantynopola — jej niezależną de facto stolicą.

W następnych dwóch stuleciach w Mistrze odrodziła się potęga Bizancjum. Władcy despotii — zwykle synowie lub bracia wschodniego cesarza, często prawowici następcy tronu — przejęli kontrolę nad znacznymi połaciami Peloponezu, który stał się największą pośród stale kurczących się prowincji bizantyjskich. Prowincja przetrwała całe dwa wieki, nim w końcu została zdobyta przez Turków. W 1460 r., a więc siedem lat po upadku Konstantynopola, despota Demetrius, skłócony z braćmi, poddał miasto sułtanowi Mahometowi II.

W Mistrze ważniejsze od polityki były osiągnięcia artystyczne. Przez cały XIV i pierwsze dekady XV wieku Mistra stanowiła kulturalne i intelektualne centrum bizantyjskiego świata. W tamtych niepewnych czasach wspierała ona renesans w sztuce, i przyciągała najznakomitszych bizantyjskich uczonych i teologów, w tym wielu członków cesarskich rodów Kantakuzenów i Paleologów. Najwybitniejszym z dworskich uczonych był humanista i filozof Gemisthus Plethon, który dokonał reinterpretacji myśli platońskiej, przystosowując ją do swych własnych rewolucyj­nych koncepcji, wedle których ziemia winna być rozdzielona pośród wszystkich pracowników. Teoria ta nie znalazła szczególnego uznania w Mistrze (tutejsi mnisi ekskomunikowali wolnomyśliciela), ale uczniowie Plethona, którzy po upadku Mistry przenieśli się do Włoch, odgrywali znaczną rolę w renesansowej Florencji i Rzymie.

W Mistrze przeżywała też rozkwit bizantyjska architektura; powitał wówczas, wspaniały Pałac Despotów i liczne kościoły zwieńczone kilkoma kopułami i ozdobione fantastycznymi freskami. To one — znakomicie zachowane i fachowo odrestaurowane — decydują przede wszystkim o randze tego niezwykłego miejsca. W malarstwie nietrudno zauważyć wpływ nauk Plethona i jego kręgu: typowe bizantyjskie postaci ukazano tu bowiem w bardziej naturalistycznej formie i scenerii.

Postbizantyjska historia miasta jest nader typowa dla Peloponezu. Od połowy XV do końca XVII w. miasto znajdowało się w rękach tureckich, potem na krótko zawitali tu Wenecjanie; wówczas Mistra ponownie rozkwitła, a liczba mieszkańców przekroczyła 40 000. Upadek nastąpił wraz z powrotem Turków w 1715 r. Dalsze zniszczenia przyniosło Powstanie Greckie. Dwukrotnie — w 1770 i 1825 r. — w mieś­cie wybuchł groźny pożar. Do restauracji przystąpiono w początkach XX w.; na krótko przerwała ją wojna domowa (rozegrała się tu jedna z bitew tejże wojny). Prace konserwacyjne dokończono w latach pięćdziesiątych, kiedy przesiedlono stąd ostatnich mieszkańców.